Horizonscanning als kerncomponent van een vraaggestuurd gezondheidssysteem

De afgelopen jaren zijn er tal van nieuwe, innovatieve behandelingen op de markt gekomen die heel wat mogelijkheden bieden voor patiënten zonder (doeltreffende) behandelingsopties tot dan toe. Vooral op het gebied van oncologie zijn er veel nieuwe geneesmiddelen bijgekomen, zoals doelgerichte behandelingen voor patiënten met specifieke mutaties en immuno-oncologische geneesmiddelen die het immuunsysteem van de patiënt gebruiken om de kankercellen aan te vallen. Er zijn momenteel nog talloze andere nieuwe geneesmiddelen in ontwikkeling, waaronder gentherapieën die in de toekomst wellicht patiënten zullen kunnen genezen.

Aan veel van die nieuwe, innovatieve behandelingen hangt echter een stevig prijskaartje. In tijden van besparingen is het voor betalers dan ook niet eenvoudig om patiënten toegang te geven tot zulke behandelingen. Om de toegang tot dergelijke veelbelovende behandelingen te garanderen en tegelijkertijd de gezondheidsbegroting haalbaar te houden, is het van essentieel belang om een raming te maken van de uitgaven voor geneesmiddelen. In een eerdere studie maakten we een vijfjarige begrotingsraming op voor oncologie, waaruit bleek dat de begroting ontoereikend was om nieuwe, innovatieve kankerbehandelingen te financieren en dat bijkomende begrotingsmaatregelen noodzakelijk waren. Systematisch horizonscans uitvoeren gedurende een voldoende lange periode is noodzakelijk om tijdig te kunnen vaststellen of het mogelijk is om nieuwe, innovatieve behandelingen te financieren.

In een eerste poging om vanuit een horizonscan een beleid te formuleren, bereikte de minister van Volksgezondheid een akkoord met de farmasector over een meerjarig budgettair kader en een bijbehorend groeitraject. Het zogenaamde Toekomstpact omvat een akkoord over een vaste jaarlijkse groei van het budget voor farmaceutische specialiteiten, wat de industrie perspectief en voorspelbaarheid biedt. Tegelijkertijd draagt de industrie ook bij aan de budgettaire inspanningen.

Voortaan vormt horizonscanning een essentieel onderdeel van een vraaggestuurd gezondheidssysteem, dat het huidige aanbodgestuurde systeem voor farmaceutische innovatie vervangt. Een dergelijk systeem moet zodanig worden ontworpen dat de maatschappelijke vraag naar gezondheidstechnologie en het onvoorspelbare aanbod van medische innovaties dynamisch op elkaar worden afgestemd. De maatschappelijke vraag naar gezondheidstechnologie, die tot uiting komt in de onvervulde behoeften van patiënten en de nationale gezondheidsdoelstellingen, moet het systeem aansturen. Daarnaast moet het aanbod van innovatieve gezondheidstechnologie op internationale schaal gemonitord worden over een voldoende lange periode om vooruitziend te kunnen handelen. In combinatie met een interactieve dialoog met de industrie moet het toekomstige systeem voor horizonscanning ingezet worden om de maturiteit en toegankelijkheid van nieuwe technologieën te beoordelen, budgetten toe te wijzen en toegangsprioriteiten te stellen op een holistische manier, en niet op de huidige manier waarbij dossier per dossier beslist wordt.

Het International Horizon Scanning Initiative (IHSI) van de Beneluxa zou tegen 2020 volledig operationeel moeten zijn en zal – in samenwerking met de industrie – prognoses opmaken van de farmaceutische innovaties die momenteel in ontwikkeling zijn. Er is echter overeengekomen dat de uiteindelijke afstemming van dat internationale aanbod van medische innovaties op de gezondheidsdoelstellingen en niet-ingevulde behoeften van de patiënt en de vertaling ervan in haalbare gezondheidsbegrotingen op nationale basis moet gebeuren.

Na overleg met de verschillende partijen die betrokken zijn bij het Belgische gezondheidssysteem, stellen we in dit Vlerick beleidsrapport een reeks werkingsprincipes voor en doen we aanbevelingen over hoe dit nationale dynamische vraaggestuurde systeem voor de uitgaven voor geneesmiddelen kan worden ingevuld en in de praktijk gebracht.